ဗုဒၶဓမၼႏွင့္လူ႔အခြင့္အေရး (၆) အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာလူ႔အခြင့္အေရးေၾကျငာစာတမ္းအပုိင္း (၃)

အပုိဒ္ ( ၂၁ )
(၁) လူတုိင္းတြင္ မိမိႏုိင္ငံ၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ကုိယ္တုိင္ျဖစ္ေစ၊ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္လုိက္သည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ျဖစ္ေစ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။
(၂) လူတုိင္းတြင္ မိမိ၏ႏုိင္ငံရွိ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းအဖြဲ႔၌ ဝင္ေရာက္ႏုိင္ရန္ တူညီသည့္အခြင့္အေရးရွိသည္။
(၃) ျပည္သူျပည္သားတုိ႔၏ဆႏၵသည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာ၏ အေျခခံျဖစ္ရမည္။ အဆုိပါဆႏၵကုိ အခ်ိန္ကာလပုိင္းျခားလွ်က္ စစ္မွန္ေသာေရြးေကာက္ပြဲမ်ားျဖင့္ ထင္ရွားေစရမည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္လည္း လူတုိင္းအညီအမွ် ဆႏၵမဲေပးႏုိင္ခြင့္ရွိရမည့္အျပင္ ထုိေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကုိ လွ်ိဳ႔ဝွက္မဲေပးစံနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အလားတူလြတ္လပ္ေသာ မဲေပးစံနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ က်င္းပရမည္။

အပုိဒ္ ( ၂၂ )
လူတုိင္းတြင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အဖြဲ႔ဝင္တစ္ဦးအေနႏွင့္ လူမႈေရးလုံျခံဳခြင့္ ရယူပုိင္ခြင့္ရွိသည့္အျပင္ ႏုိင္ငံေရးၾကိဴးပမ္းမႈျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏုိင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏုိင္ငံအသီးသီး၏ ဖြဲ႔စည္းပုံႏွင့္လည္းေကာင္း၊ သယံဇာတအင္အားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ထုိလူ၏ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္စရုိက္လကၡဏာ လြတ္လပ္စြာ တုိးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္လုိအပ္ေသာ စီးပြါးေရး လူမႈေရးႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈအခြင့္အေရးမ်ားကုိ သုံးစြဲပုိင္ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၃ )
(၁) လူတုိင္းတြင္ အလုပ္လုပ္ရန္လည္းေကာင္း၊ မိမိႏွစ္သက္ရာ အသက္ေမြးမႈအလုပ္အကုိင္ကုိ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ရန္လည္းေကာင္း၊ တရားမွ်တ၍ လုပ္ေပ်ာ္ေသာအလုပ္ခြင္၏ အေျခအေနကုိရရွိရန္လည္းေကာင္း၊ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ရျခင္းမွ အကာအကြယ္ရရွိရန္လည္းေကာင္း အခြင့္အေရးရွိသည္။
(၂) လူတုိင္းတြင္ခြဲျခားျခင္းမခံရေစဘဲ တူညီေသာအလုပ္အတြက္ တူညီေသာအခေၾကးေငြ ရႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။
(၃) အလုပ္လုပ္ကုိင္သည့္လူတုိင္းတြင္ မိမိႏွင့္မိမိ၏မိသားစုအတြက္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ညီေအာင္ ေနထုိင္စားေသာက္ႏုိင္ရန္ စိတ္ခ်ေလာက္သည့္အျပင္ တရားမွ်တ၍လုပ္ေပ်ာ္သည့္ လစာေၾကးေငြရပုိင္ခြင့္ရွိသည္။ လုိအပ္ခဲ့လွ်င္ အျခားနည္းလမ္းမ်ားမွ လူမႈေရးအေထာက္အပံ့ကုိလည္း ထပ္မံ၍ရႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။
(၄) လူတုိင္းတြင္ မိမိအက်ိဴးခံစားခြင့္ကုိ ကာကြယ္ရန္ အလုပ္သမားအစည္းအရုံးမ်ား ဖြဲ႔စည္းခြင့္၊ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၄ )
လူတုိင္းတြင္ သင့္ျမတ္ေလ်ာ္ကန္စြာ ကန္႔သတ္ထားသည့္ အလုပ္လုပ္ခ်ိန္အျပင္ လစာႏွင့္တကြအခါအားေလ်ာ္စြာ သတ္မွတ္ထားသည့္ အလုပ္အားလပ္ရက္မ်ားပါဝင္သည့္ အနားယူခြင့္ႏွင့္အားလပ္ခြင့္ ခံစားပုိင္ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၅ )
(၁) လူတုိင္းတြင္ မိမိႏွင့္တကြ မိမိ၏မိသားစုက်မၼာေရးႏွင့္တကြ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ေအးခ်မ္းစြာေနထုိင္ႏုိင္ေရးအတြက္ အစာအာဟာရ အဝတ္အထည္ ေနအိမ္ ေဆးဝါးအကူအညီႏွင့္ လုိအပ္သည့္လူမႈအေထာက္အပံ့မ်ားပါဝင္ေသာ သင့္ေတာ္ေလ်ာက္ပတ္သည့္လူမႈအဆင့္အတန္းကုိ ရယူခံစားခြင့္ရွိသည္။ ထုိ႔ျပင္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မက်န္းမမာျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကုိယ္အဂၤါမစြမ္းမသန္ျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မုဆုိးမျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသက္အရြယ္အုိးမင္းေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိကုိယ္တုိင္က မတတ္ႏုိင္ေသာအေၾကာင္းေၾကာင့္ ဝမ္းစာရွာမွီးႏုိင္ေသာနည္းလမ္း မရွိေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း ေနထုိင္စားေသာက္ေရးအတြက္ လုံျခံဳစိတ္ခ်ရမႈအခြင့္အေရးရွိသည္။
(၂) သားသည္မိခင္မ်ားႏွင့္ကေလးမ်ားသည္ အထူးေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္အကူအညီေပးျခင္းကုိ ရခြင့္ရွိသည္။ ဥပေဒအရ ထိမ္းျမားျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခားနည္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ေမြးဖြားေသာကေလးအားလုံးသည္ တူညီေသာလူမႈကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးကုိ ရယူခံစားၾကရမည္။

အပုိဒ္ ( ၂၆ )
(၁) လူတုိင္းသည္ ပညာသင္ယူႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။ အနည္းဆုံး မူလတန္းႏွင့္အေျခခံအဆင့္အတန္းမ်ားတြင္ ပညာသင္ၾကားေရးသည္အခမဲ့ျဖစ္ရမည္။ မူလတန္းပညာသည္ မသင္မေနရ ပညာျဖစ္ရမည္။ စက္မႈလက္မႈပညာႏွင့္ အသက္ေမြးမႈပညာမ်ားကုိ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သင္ၾကားရယူႏုိင္ေစရမည္။ ထုိ႔ျပင္ အထက္တန္းပညာအတြက္ အရည္အခ်င္းကုိအေျခခံျပဳ၍ တူညီေသာအခြင့္အေရးရရွိေစရမည္။
(၂) ပညာသင္ၾကားေရးကုိ လူသားတုိ႔၏စရုိက္လကၡဏာ အျပည့္အဝတုိးတက္မႈအျပင္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္ ရုိေသေလးစားမႈတုိ႔ကုိ ရွင္သန္ဖြံ႔ျဖိဴးလာေစရန္ရည္ရြယ္၍ သင္ၾကားေစရမည္။ ပညာသင္ၾကားေရးသည္ ႏုိင္ငံအားလုံးတုိ႔တြင္လည္းေကာင္း၊ လူမ်ိဴးစုမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ ဘာသာေရးအသင္းအဖြဲ႔မ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ အခ်င္းခ်င္းနားလည္မႈသည္းခံမႈႏွင့္ခင္မင္ရင္းႏွီးမႈတုိ႔ကုိ အားေပးရမည္။ ထုိ႔ျပင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္တ့ံေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္အလုိ႔ငွာ ကုလသမဂၢ၏ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကုိလည္း ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္အားေပးရမည္။
(၃) မိဘတုိ႔တြင္ မိမိတုိ႔၏ ကေလးမ်ားသင္ယူရမည့္ ပညာအမ်ိဴးအစားကုိေရြးခ်ယ္ႏုိင္ေသာ လက္ဦးအခြင့္အေရးရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၇ )
(၁) လူတုိင္းတြင္ သက္ဆုိင္ရာယဥ္ေက်းမႈေလာက၌ လြတ္လပ္စြာပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခြင့္ သုခုမပညာရပ္မ်ားကုိ လြတ္လပ္စြာလုိက္စားေမြ႔ေလ်ာ္ႏုိင္ခြင့္ သိပၸံပညာထြန္းကားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လြတ္လပ္စြာဝင္ေရာက္လုပ္ကုိင္ႏုိင္ခြင့္ႏွင့္ ထုိပညာ၏အက်ိဴးအာနိသင္မ်ားကုိ လြတ္လပ္စြာ ခံစားသုံးစြဲႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။
(၂) လူတုိင္းတြင္ သိပၸံမွျဖစ္ေစ၊ စာေပမွျဖစ္ေစ၊ သုခုမပညာမွျဖစ္ေစ၊ မိမိကုိယ္ပုိင္ဥာဏ္ျဖင့္ ၾကံစည္ဖန္တီးမႈမွျဖစ္ထြန္းလာသည့္ ဂုဏ္ႏွင့္ေငြေၾကးအက်ိဴးအျမတ္မ်ားကုိ ခံစားရယူႏုိင္ရန္ အခြင့္အေရးအတြက္ ကာကြယ္မႈကုိ ရရွိရန္အခြင့္အေရးရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၈ )
လူတုိင္းသည္ ဤေၾကျငာစာတမ္းတြင္ ေဖၚျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိိ အျပည့္အစုံရယူႏုိင္ေသာ လူမႈဆက္ဆံေရးအေျခအေနႏွင့္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာဆက္ဆံေရး အေျခအေနတုိ႔၏ အက်ိဴးေက်းဇူးကုိခံစားႏုိင္ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ( ၂၉ )
(၁) မိမိ၏စရုိက္လကၡဏာ လြတ္လပ္စြာ ဖြ႔ံျဖိဴးတုိးတက္ႏုိင္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာလူ႔အသုိက္အဝန္းအတြက္ လူတုိင္း၌တာဝန္ရွိသည္။
(၂) မိမိ၏အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိသုံးစြဲရာတြင္ လူတုိင္းသည္ အျခားသူမ်ား၏အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိအသိအမွတ္ျပဳ၍ ရုိေသေလးစားေစရန္အလုိ႔ငွာလည္းေကာင္း၊ ဒီမုိကေရစီက်င့္သုံးေသာလူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ ကုိယ္က်င့္တရားအျပင္ ရပ္ရြာေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔အက်ိဴးစီးပြါးျဖစ္ထြန္းေရးတုိ႔အတြက္ တရားမွ်တစြာက်င့္ေဆာင္ရန္အလုိ႔ငွာလည္းေကာင္း ဥပေဒကျပ႒ာန္းထားသည့္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားျဖင့္သာ ကန္႔သတ္ျခင္းခံရမည္။
(၃) အဆုိပါအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိ မည္သည့္အမႈကိစၥတြင္မွ် ကုလသမဂၢ၏ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ အေျခခံမူမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ဆန္႔က်င္၍မသုံးစြဲရ။

အပုိဒ္ ( ၃၀ )
ဤေၾကျငာစာတမ္းပါအခြင့္အေရးႏွင့္တကြ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ား၊ ပ်က္စီးရာပ်က္စီးေၾကာင္းတုိ႔ကုိရည္ရြယ္၍ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္စုအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အတြက္ျဖစ္ေစ၊ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ရန္အခြင့္ရွိသည္ဟု ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကုိယ္တုိင္ေဆာင္ရြက္ရန္အခြင့္ရွိသည္ဟုေသာ္လည္းေကာင္း အဓိပၸါယ္ ပုိင္းျခားေကာက္ယူျခင္းမရွိေစရ။